Fagottini

Meer dan vijfentwintig jaar geleden stond ik eens in een museum met een fagottino uit de 18e eeuw in mijn handen. Er kwam een klein meisje voorbij. Ze zei tegen haar moeder: ‘Och, kijk nou eens, wat een kleintje, wat schattig! Daar wil ik op spelen!’ Ik dacht: ‘Wat een goed idee!’ aldus Guntram Wolf.

Nog in datzelfde jaar heb ik een eerste moderne fagottino voor kinderen gebouwd.
Fagottisten en fagotleraren vonden het onzinnig maar ik zei: ‘Wacht maar eens af!’
Vandaag de dag hoeven we niemand meer te overtuigen; we produceren grote aantallen fagottini en ze worden over de hele wereld verkocht.
Vroeger bouwden we wel standaardfagotten met een voor kinderen aangepast mechaniek, maar om verschillende redenen (zie hieronder) zijn we daarvan teruggekomen.

Voordat we besloten speciale kinderinstrumenten te maken moesten er wel wat vragen beantwoord worden.
In de eerste plaats moet je erover nadenken of kinderen echt zo vroeg al moeten beginnen met fagotspelen. De biologie zegt daar wel iets over: wat je leert in de vormende jaren voor je tiende wordt in de hersenen ingeprent en dat verleer je nooit meer. Voordat je besluit om muzieklessen op jonge leeftijd met de erbij horende instrumenten te ondersteunen, moet je onbevooroordeeld onderzoeken of dat op enigerlei wijze schadelijk kan zijn voor de lichamelijke gezondheid van een kind. Op verschillende symposia hebben medici zich over dit thema gebogen. Alles wat eventueel schadelijk zou kunnen zijn voor kinderen kwam daarbij aan de orde, zoals de druk bij het blazen, de ontwikkeling van het kindergebit, enzovoort. Op deze punten zag men geen doorslaggevende problemen.

En dan is daar nog het aanzienlijke gewicht van de grote fagot. Dat gewicht belast de botopbouw van een kind-in-de-groei en dat kan later tot nare gevolgen leiden, en men oordeelde dat het overmatige spreiden van de vingers en een verkeerde houding moeten worden vermeden. Met de bouw van een kleine fagot zou je die nadelen kunnen ondervangen.

Er is nog een bijzonder argument om juist de fagot en de hobo bij kinderen te introduceren.
Uit eigen ervaring – al toen ik nog op school zat speelde ik fagot en hobo – weet ik dat er door vele kleine en grotere amateurorkesten en -ensembles hoofdzakelijk composities uit de 18e eeuw gespeeld worden. Maar juist bij die muziek worden steeds fagotten en hobo’s gebruikt. Dit soort groepen kan meestal geen professionele gastspelers betalen. Daarom zijn er in de amateurmuziek fagottisten en hoboïsten nodig. Het is dus heel belangrijk dat kinderen al in de basisschoolleeftijd de fagot en de hobo leren kennen en bespelen.
In het verleden was het grootste probleem dat er geen passende instrumenten voor deze leeftijdsgroep bestonden.

Nu keren we terug naar het uitgangspunt van dit artikel, naar die kleine gebeurtenis in de jaren tachtig. Onze eerste kinderfagotten vonden hun weg naar de (muziek)scholen en werden daar gunstig ontvangen. Het groeiende succes sterkte ons in ons voornemen om onze reeks kinderinstrumenten uit te breiden met hobo’s en klarinetten. Bij de fagot kwamen we uiteindelijk tot drie formaten in verschillende uitvoeringen:
model Fg 4, model Fg5, model Fg8

Alle drie formaten worden door kinderen bespeeld met normale fagotrieten. De grepen van de kwart- en kwintfagot zijn hetzelfde als bij een normale fagot. Bij onze octaaf-fagot in de eenvoudigste uitvoering (model Fg 8) lijken de grepen meer op die van de historische fagot.

Kleine fagotten waren in de 18e eeuw geen zeldzame instrumenten. Ze waren heel goed als alt- en tenorinstrument en zo worden ze ook tegenwoordig weer gebruikt. Ze klinken bij ensemblemuziek buitengewoon aantrekkelijk als dubbelriet-alt/tenorstem.
Juist voor kinderinstrumenten moeten het aanspreken en de stemming optimaal zijn, omdat kinderen fouten en zwakke punten van een instrument niet zo goed kunnen opvangen als professionals.

We bieden de fagottini steeds in een normale en in een plus-uitvoering aan. Het verschil is dat de plus-modellen bij de kwart- en de kwintfagot een compleet pianomechaniek hebben. Bij het normale model is de pianoklep alleen aanwezig als dummyklep zonder functie, om de kinderen aan het gebruik ervan te wennen.

We bevelen het complete pianomechaniek niet aan voor kinderen, omdat zij vaak de pianoklep bij de es verbuigen bij het in- en uit elkaar halen van de fagot.  En omdat de fagottini met een tamelijk groot riet (een gewoon fagotriet) bespeeld worden, geeft het aanspreken van de lage tonen helemaal geen problemen. Professionals maken vaak kleinere rieten en voor hen is daarom het pianomechaniek handig. Het pianomechaniek kan later alsnog probleemloos gemonteerd worden en ook allerlei andere veranderingen aan het mechaniek zijn mogelijk.

Bij de kwartfagot maken we ook een volledig uitgebouwde versie (model Fg 4 P plus) voor professionals, die naast een compleet pianomechaniek nog extra kleppen hebben. Ons idee om (dubbel)rietinstrumenten voor kinderen te ontwerpen is inmiddels een groot succes geworden. In de toekomst zullen er zeker nog verdere verbeteringen van de kinderinstrumenten uitgewerkt worden. Ook die worden dan zo ontworpen en gebouwd dat ze aan alle medische, pedagogische en – last but not least – esthetische eisen voldoen.

Vertaling: Hilly van der Hoeven

Contact: FagotAtelier Maarten Vonk

Guntram Wolf Holzblasinstrumente GmbH
Im Ziegelwinkel 13
96317 Kronach
Deutschland
Tel.: +49 9261 506 790
Fax: +49 9261 527 82
email: info@guntramwolf.de
W: www.guntramwolf.de

TOP