Cijfers en letters op fagot essen

Wat betekenen toch al die cijfers en letters

Cijfers op een es geven de lengte aan. 00-0-1-2-3-4. Waarbij 00 het kortste en 4 het langste is.
De 1 en 2 zijn de standaard lengtes die meestal met de fagot meegeleverd worden.
De Letters op een es geven de andere parameters aan: het gebruikte materiaal, de wanddikte en het verloop van de boring. Het meest gebruikte materiaal is nieuwzilver. Dit is een messing legering met een hoger gehalte aan nikkel. De naam Alpaca wordt ook wel gebruikt. Het is geen standaard materiaal want de samenstelling van de legering kan verschillen. De exacte maten en productieprocessen vallen meestal onder de fabrieksgeheimen.
Met de keuze van de es kan de kwaliteit van het instrument enorm worden beïnvloed.

Let op:
De lengtes van de essen zijn niet gestandaardiseerd.
Een nummer 1 van het ene merk kan langer zijn dan de nummer 2 van een ander merk.

Hieronder staat informatie over de volgende merken.
Adler Sonora, Benson Bell, Gebr. Mönnig, Wilhelm Heckel, Moosmann, Paraschos.
Aan de informatie van andere essen wordt gewerkt.

Adler Sonora
Rond 1920 zijn twee namen ontstaan uit handelsoverwegingen Oscar Adler en Adler Sonora.
Afgezien van het merkstempel zijn ze identiek aan elkaar.

De essen van Oscar Adler & Co en Sonora zijn altijd van nieuwzilver getrokken en vervolgens verzilverd.
Ze hebben een lichte en directe aanzet, een goede laagte en een directe klank.
Standaard lengtes 1 (444Hz) en 2 (442Hz).
Op verzoek kunnen ook de lengtes 0 (446Hz) of 3 (440Hz) geleverd worden.

Benson Bell
Er zijn 3 zaken die je moet overwegen als je voor een es kiest van Benson Bell; De boring, de wanddikte en de lengte. Er zijn tegenwoordig 3 boringsmogelijkheden voor moderne essen. Deze worden aangegeven met 2 cijfers. Het eerste cijfer geeft de boring aan, het tweede cijfer de wanddikte.
boringtypes zijn: C -standaard, normale boring, V -verbetert het 3e octaaf en E -verbetert de laagte
We hebben ook een boring in de stijl van voor de tweede wereld oorlog. De "prewar" style.
Dit es heeft maar 1 enkele letter die alleen de dikte aangeeft.
Bell levert momenteel een CC-type es voor de contrafagot in een dik- en dunwandige versie.

Gebr. Mönnig
De Gebr. Mönnig essen worden geleverd in de standaard lengtes 1 (444Hz) en 2 (442Hz).
Op verzoek kunnen ook de lengtes 0 (446Hz) of 3 (440Hz) geleverd worden.
Elk Wilhelm Mönnig es is van nieuwzilver getrokken en daarna verzilverd.
Een gelijkmatige aanzet, een goede laagte met een warm geluid.

Wilhelm Mönnig -x- , Zeer gelijkmatige aanzet, een goede laagte en een aangename hoogte, warme klank.
Wilhelm Mönnig FC -x-, Zeer gelijkmatige aanzet, een goede laagte en een aangename hoogte, een volle directe klank met een warm grondkarakter.
Wilhelm Mönnig VC -x-, Heeft een wat wijdere boring als de FC en geeft een zeer gelijkmatige aanzet, een goede laagte, een goede hoogte met een iets gedekte klank.
Heeft ook wat meer weerstand.
Wilhelm Mönnig FL -x-, Extreem goede aanzet tot in het hoogste register, iets terughoudender in de laagte.
Wilhelm Mönnig FF -x- , Extreem goede aanzet vooral in het hoogste register, een goede laagte en een volle directe klank met een warm grondkarakter.
W. Mönnig • Modell Joh. Wahrig "CSL hard silver". Dit es heeft een speciale structuur aan de binnenwand. Een egale en relatief lichte aanzet over het gehele register en makkelijke hoogte en een volle warme klank.
W. Mönnig • Modell Joh. Wahrig "CSL Platinum". uitvoering is gelijk aan "CSL hard silver" maar dan van Platinum gemaakt voor een directe volle warme klank.

Wilhelm Heckel
Een constante ontwikkeling heeft geleid tot een grote verscheidenheid aan essen met verschillende boringen en materialen.
Door de vele mogelijkheden die de Heckel essen bieden kan de musicus een es uitzoeken dat aan alle voorwaarden voldoet. De verschillende boringen (C, B, BB, CE) gecombineerd met de variatie in lengten en diameters worden al jaren door Heckel geproduceerd.
Het is mogelijk om een probleem van een bepaald instrument op te lossen, of in ieder geval te verkleinen, door een passend es uit te kiezen. Een es kan worden gegalvaniseerd met nikkel, zilver of goud. Niet galvaniseren kan ook. Naast de standaard vorm kan een Heckel es geleverd worden in een vlakkere buiging voor langere mensen. Speciale vormen kunnen gemaakt worden naar de wens van de fagottist. alle essen kunnen gemaakt worden in diverse materialen.
Met alle variaties aan Heckel essen kan de musicus een keus maken uit ongeveer 6000 verschillende essen.

De verschillende boringen worden aangeduid met de volgende letters C, CE, B, BB.
De dunwandige versies krijgen de letter D erbij. CD, CDE, BBD)
De essen met de letter C zijn de meest gebruikte en algemeen goed bruikbaar voor vrijwel alle situaties instrument.
De types met letter B zijn uitstekend voor het hoge register.
Alle boringen zijn ook leverbaar in een "V"-versie. Deze zijn beter voor oudere Heckel fagotten zodat het midden en hogere register beter aanspreekt.
Alle Heckel essen zijn leverbaar in verschillende lengtes van 0 tot met 4. Standaard moet een es nr 1 een stemming hebben van 442 Hz.

Vlak boven de kurk staat een letter(s) die het materiaal aangeven waarvan het es is gemaakt.
German silver of Nieuwzilver of alpaca "N" of "Z".
De “Z” essen zijn gemaakt van een zachter materiaal dan de “N”.
De dunwandige essen worden ivm de weerstand meestal gemaakt van het hardere materiaal “Z”.
Een dikwandig es kan in hard materiaal gemaakt worden en dan wordt de “C” gebruikt ipv “Z”.

Goudmessing "G".
Na de standaard german silver is het goudmessing es populair. Het past beter bij kamermuziek omdat het geluid wat ronder en zachter van klank is.

Sterling silver 935 (1e gehalte zilver)"S".
Doordat het materiaal zachter is de karakteristiek vergelijkbaar met de Goudmessing essen. Het is wat briljanter van klank.

Goud "AU".
Een gouden es heft een gemiddelde harde klank.
Vanwege de kleine vraag en de hoge prijs is dit een weinig gebruikt es.

Palladium legering "PD".
Vanwege diverse allergieën kan dit materiaal gebruikt worden. In german silver zit bv nikkel.
De klank is absoluut prachtig, maar de kosten zijn erg hoog.

De nieuwe "generatie XL".
Deze nieuwe essen zijn special ontwikkeld voor een betere respons en resonantie in het hogere register en heft een boring CC. Uiteraard leverbaar in alle materialen en lengtes.

Es voor contrafagot.
De essen voor contrafagot zijn leverbaar in C/C, CD en V.
Uiteraard leverbaar in alle materialen en lengtes.

Moosmann
Moosmann maakt twee verschillende typen essen: „Excellent“ en „Interpret”.
Beiden voldoen aan de parameters van productieprocessen maar toch verschillen ze twee duidelijk van elkaar.
Het resonantiegedrag kan gekenmerkt worden als volgt:

"Excellent"
Dit is het standaard es. Dempt minder en is vergelijkbaar met een dikwandig es.
Het is mogelijk om luider te spelen wat in het grote orkest goed tot uiting komt.
Een groter, direct geluid wat leidt tot grotere stabiliteit.
Met minder moeite is dit te bespelen, maar heeft toch veel kracht bij solopassages.
Deze essen zijn verzilverd, maar kunnen ook verguld geleverd worden

"Interpret"
Sterk absorberend, heeft het gelijksoortige effect als een es met een dunnen wanddikte, maakt dit es erg gevoelig voor en is uitstekend te gebruiken voor bv kamermuziek.
De tonen kunnen bijna vanuit het niets ontstaan met direct veel resonantie. Uitstekend te gebruiken voor staccatopassages, maar ook zachte legatostukken is de rijke geluidsschakering opmerkelijk.

Opmerkelijke eigenschappen: Grotere de interpretatieruimte, grote klankrijkdom, grote flexibiliteit, dit es kan ongegalvaniseerd worden geleverd of verguld.

Betekenis van de informatie op de essen van Moosmann:
lengte: 0 = zeer kort, 1 = kort, 2 =  normaal, 3 =  lang
materiaal: W =  nieuwzilver, G =  messing,  T =  goudmessing,  B =  brons
Wanddikte: D =  dunne wand,  F = dikke wand
Boringtype: A =  rechtkonisch, P =  parabolisch

Paraschos
Het houten Paraschos es wordt gemaakt van twee helften uitgefreesd palissander hout. Deze worden samen gelijmd op een vernuftige manier waardoor de lijmverbinding erg sterk is. Aan de uiteinden bevinden zich metalen delen. De voorkant waar het riet op komt zit een messing opzet stukje en de kurk is verlijmd aan een messing bus.
De bocht waar het hout zwakker is, is deze aan de binnenkant versterkt met een messing strip.
Waarschuwing; Hout is altijd zwakker dan metaal.

De houten Paraschos essen hebben een ander klankbeeld dan bv de Heckel essen. Hout resoneert anders dan metaal. De projectie die zaal in is wat minder, maar daar tegenover staat een enorme resonantie in de breedte.
De Paraschos essen worden veel gebruikt voor barokmuziek waar deze breder resonantie optimaal tot zijn recht komt. De klank mengt erg goed met bv een cello.
Het Paraschos es wordt in 1 lengte gemaakt die tussen een nr. 1 en 2 in zit.